นางพญาฮองไทเฮา (พ.ศ. ๒๔๘๒) | น.ม.ส.

review by Kukee

นางพญาฮองไทเฮา (พ.ศ. ๒๔๘๒) | น.ม.ส.

แต่นี้ต่อไปอย่าปล่อยให้สตรีมีอำนาจสูงสุดในแผ่นดินอีกเป็นอันขาด…

นี่เป็นพระราชโองการครั้งสุดท้ายที่นางพญาซูสีไทเฮาเขียนด้วยลายมือพระองค์เองก่อนจะสิ้นพระชนม์ ข้อความนี้ยาวประมาณสองย่อหน้ากล่าวถึงราชการบ้านเมืองเกือบห้าสิบปีที่ผ่านมา พระองค์ทรงตระหนักรู้ถึงอิทธิพลของตนที่มีมายาวนาน เสมือนรู้ว่ามิควรแต่ความจำเป็นบังคับจึงปรามอนาคตไว้ แสดงให้เห็นถึงอัจฉริยะภาพของหญิงธรรมดาคนหนึ่งที่ก้าวขึ้นมามีบทบาททางการเมืองสูงสุดบนแผ่นดินจีน

เนื้อหาหนังสือเล่มนี้เป็นเกร็ดพงศาวดารที่อ่านจากหนังสือหลายเล่ม ไม่มีความตอนใดที่ตบแต่งขึ้นใหม่ยึดจากหลักฐานหนังสือในยุคนั้น เป็นประวัติศาสตร์ที่ผู้เขียนตั้งใจให้อ่านสนุกเข้มข้น ทางสำนักพิมพ์เองทำเชิงอรรถละเอียดยิบในฉบับปรับปรุงครั้งล่าสุด (สำนักพิมพ์ศยาม พ.ศ. ๒๕๕๖) ทำให้เข้าใจและเห็นภาพประวัติศาสตร์จีนก่อนยุคจักรพรรดิปูยีจนเปลี่ยนประเทศเป็นสาธารณะรัฐ นึกถึงซูสีไทเฮาของ ม.ร.ว. คึกฤทธิ์ ปราโมช เล่มนั้นอ่านสนุกแต่อรรสรสออกไปทางนิยาย

ซูสีไทเฮาเกิดมาในครอบครัวข้าราชการตระกูลเยโฮนาลา พ่อเป็นทหารกองธงในราชวงศ์แมนจู แต่พ่อไม่ได้มั่งมีและตายตั้งแต่พระนางยังเด็ก เลยต้องย้ายไปกรุงปักกิ่งอาศัยอยู่กับญาติวิ่งเล่นแถวตรอกตะกั่วใกล้กับพระราชวังต้องห้าม

พออายุ 16 ปี พระนางมีรายชื่อในทะเบียนคัดเลือกเพื่อเป็นสนมในวังหลวง ซึ่งต้องผ่านการคัดเลือกจากขันทีตามลำดับจนถึงฮองไทเฮาแล้วให้จักรพรรดิทรงเลือกอีกที ด้วยความที่หน้าตาจิ้มลิ้ม สวยน่ารัก รู้จักพูด ดูไม่มีพิษภัยแต่ประการใด พระนางจึงได้รับเลือกเป็นพระสนมลำดับต่ำสุดขั้นที่ห้า ก่อนไต่เต้ากลายเป็นพระสนมคนโปรดของจักรพรรดิเสียนเฟิงอย่างรวดเร็ว ข้อที่ว่าพระนางมีความเฉลียวฉลาด รู้หนังสือเขียนภาษาเก่งผิดอิสตรีทั่วไป มีความสนใจการบ้านการเมือง ประกอบกับให้กำเนิดโอรสรัชทายาทองค์แรกแก่ราชวงศ์ จนกลายเป็นที่ปรึกษาส่วนตัวขององค์จักรพรรดิในทุกเรื่อง

ประเทศจีนยุคนั้นถูกรุกรานจากต่างชาติหลากหลายประเทศ รวมถึงความต้องการของคนรุ่นใหม่ที่ต้องการจะเปลี่ยนสังคมให้ทัดเทียมอารยะสมัย กบฏและสงครามจึงเกิดขึ้นบ่อยซึ่งผิดจากยุคอื่น พระนางซูสีไทเฮามีพระชมน์ชีพยืนยาวผ่านรัชสมัยการปกครองของจักรพรรดิ 4 พระองค์ก่อนราชวงศ์จะล่มสลาย สิ่งหนึ่งที่สังเกตเห็นคือบทบาทอ่อนแอขององค์จักรพรรดิที่ไม่มีใครฟังทำให้คนที่มีความทะเยอะทะยานแบบพระนางรับไม่ได้ จากที่ปล่อยให้ดูแลแล้วก็ต้องกลับเข้ามาใหม่ด้วยอำนาจและบารมีเดิม อีกประการหนึ่งที่ต่างจากคนเวลามีอำนาจคือพระนางไม่แต่งตั้งใครที่เป็นญาติส่วนตัวเกินสมควร ยังคงเลือกและแต่งตั้งคนในราชวงศ์เดิมเสมอเพื่อประโยชน์ของแผ่นดิน

หมายเหตุ น.ม.ส. เป็นนามปากกาของพระราชวงศ์เธอกรมหมื่นพิทยาลงกรณ์